Choroba zwyrodnieniowa stawów występuje bardzo często – 20% ludzi w wieku 65 lat ma zmiany w stawach widoczne na zdjęciach rentgenowskich. Częstość zachorowania jest nieco wyższa u kobiet. Choroba zwyrodnieniowa stawów dotyka ludzi starszych, występuje z reguły po czterdziestym piątym roku życia. Może zaatakować jeden lub wiele stawów. Zwykle rozwija się powoli, przez wiele lat. U części chorych objawy są na tyle łagodne, że choroba długo pozostaje niezauważona, czasami jednak jej przebieg bywa bardzo bolesny i może szybko spowodować kalectwo.
Choroba zwyrodnieniowa najczęściej dotyczy stawów, które są zawsze obciążone; do takich należą biodra, kolana oraz stawy stóp i kręgosłupa. Może też wystąpić w stawach dłoni, przede wszystkim w palcach i w kciuku. Gdy proces zapalny stabilizuje się, stawy są o wiele mniej bolesne, lecz mogą ulec kompletnemu i nieodwracalnemu zniekształceniu. Mimo że objawy zapalne w chorobie zwyrodnieniowej stawów są często nikłe, zalicza się ją do chorób reumatycznych.
Zdrowa chrząstka, która pokrywa kość znajdującą się w stawie, jest gładka, mocna i rozciągliwa. W chorobie zwyrodnieniowej stawów staje się nierówna i szorstka. Kość znajdująca się pod chrząstką ulega pogrubieniu i rozrasta się, aby zmniejszyć obciążenie, jakie musi ponosić zniekształcona chrząstka, która pozostała. Stan zapalny powoduje, że staw staje się sztywny, boli w trakcie ruchów, występuje w nim obrzęk. Wraz z rozwojem choroby część chrząstki może się odczepiać od powierzchni kości. Końce kości ocierają się wtedy o siebie, więzadła zaś stają się naciągnięte i słabe. Wywołuje to znaczny ból oraz zmiany w kształcie i stabilności stawów.
GENETYCZNE PODŁOŻE CHOROBY ZWYRODNIENIOWEJ STAWÓW
Czynniki genetyczne w procesie powstawania choroby zwyrodnieniowej stawów są chyba najważniejsze ze wszystkich występujących w chorobach reumatycznych. Badania rodzin, w których jest wielu chorych, badania bliźniąt, jak również badania populacyjne wykazały, że jej dziedziczność wynosi ponad 50%. To znaczy, że w powstawaniu choroby ponad 50% wpływu mają czynniki genetyczne. Odkryto także wiele polimorfizmów różnych genów, między innymi genów receptora witaminy D oraz niektórych typów kolagenu, które także mogą mieć wpływ na rozwój choroby zwyrodnieniowej.
NIEGENETYCZNE PODŁOŻE CHOROBY ZWYRODNIENIOWEJ STAWÓW
Chroniczne nadmierne obciążenie stawów, na przykład takie, jakie występuje u osób z otyłością, podwyższa ryzyko rozwoju choroby w stawach kolanowych i biodrach. Długotrwałe nadmierne obciążenie stawów występujące u sportowców w niektórych dyscyplinach (staw barkowy lub łokciowy u tenisistów, stawy kolanowe u maratończyków) lub u baletnic (przede wszystkim stawy kolanowe i stawy stóp) także może przyczynić się do rozwoju choroby zwyrodnieniowej. Nie- wyleczony uraz stawu zwiększa ryzyko zachorowania na tę chorobę. Inne choroby reumatyczne powodujące zniszczenie chrząstki stawowej również mogą doprowadzić do choroby zwyrodnieniowej stawów.