Osteoporoza jest chorobą polegającą na postępującym ubytku ma­sy kości i dezorganizacji ich budowy. Do pewnego stopnia ubytek ten u ludzi dorosłych jest zjawiskiem fizjologicznym, ponieważ po osiągnię­ciu szczytowej masy kostnej (około trzydziestego roku życia) procesy utraty kości zaczynają przeważać nad procesami ich odbudowywania. Koło pięćdziesiątego roku życia rozpoczyna się, zwłaszcza u kobiet (z powodu istotnych zmian hormonalnych), faza przyspieszonej utraty masy kostnej.

Kobiety stanowią 80% pacjentów z osteoporozą. Według kryteriów Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) 30% kobiet po klimakterium cierpi na osteoporozę. Natomiast według bardziej rygorystycznych kryteriów amerykańskiej National Osteoporosis Foundation, która propaguje jak najwcześniejsze wykrywanie choroby, by ją odpowiednio wcześnie leczyć, do grupy osób chorych na osteoporozę można zali­czyć aż 45% kobiet po klimakterium.

Kość nie jest tkanką martwą. Przez całe życie zachodzą w niej pro­cesy uszkadzania, odnowy i naprawy. Jest to tak zwany obrót kostny (ciągła przebudowa kości). W ciągu życia procesy budowy kości mniej więcej równoważą się z procesami utraty kości. W dzieciństwie i mło­dości przewagę ma budowanie; w ten sposób szkielet rośnie i wzmac­nia się. W wieku około 30 lat człowiek osiąga tzw. szczytową masę kostną, która jest uwarunkowana genetycznie. Budowa i odnowa jed­nak kości nie ustaje – w ciągu roku dochodzi do wymiany 2-10% ma­sy kostnej. U jednych osób obrót kostny jest szybki, u innych powol­niejszy. Po osiągnięciu masy szczytowej roczna utrata masy kości z re­guły wynosi około 1%. W okresie późniejszym, zwłaszcza po czter­dziestym piątym roku życia u kobiet, w obrocie kostnym zaczyna przeważać utrata kości. Wtedy to masa i gęstość kości powoli, ale nie­ustannie, maleją. Na dwa lata przed klimakterium zaczyna się u kobiet przyspieszona faza utraty masy kostnej – wtedy co rok kobieta traci około 2% masy kostnej. Mężczyźni są znacznie mniej podatni na osteoporozę, która występuje u nich później (po siedemdziesiątym roku życia).

Osteoporoza początkowo przebiega bezobjawowo. Tylko czasami pacjentki w okresie klimakterium mogą odczuwać bóle stawów i kości, zwłaszcza bóle stawów biodrowych. Charakterystyczna jest utrata wzrostu, spowodowana mikroskopijnymi złamaniami w kościach krę­gosłupa. U niektórych kobiet dość wcześnie pojawia się łukowate przygięcie odcinka piersiowego kręgosłupa, które później może powo­dować trudności w oddychaniu. Najbardziej dramatycznymi objawami osteoporozy są złamania kości. Najpierw złamaniom ulegają kości przedramienia, a następnie trzony kręgów oraz szyjki kości udowych. Złamania szyjki kości udowych są szczególnie niebezpieczne, ponieważ mogą być przyczyną trwałego, ciężkiego kalectwa i unieruchomienia w łóżku. Powikłania złamania kości udowej to choroby układu krąże­nia, skrzepy krwi oraz zakażenia bakteryjne – zapalenie płuc lub sepsa, które również mogą być śmiertelne.

Osteoporozę rozpoznaje się za pomocą specjalnych prześwietleń kości przedramienia, w czasie których mierzy się gęstość tkanki kost­nej. Leczenie osteoporozy jest skomplikowane i powinno być prowa­dzone pod opieką lekarza specjalisty. W osteoporozie o wiele ważniej­sza od leczenia jest profilaktyka; powinna ona trwać całe życie i obej­mować: przyjmowanie odpowiednich dawek witaminy D oraz wapnia, odpowiednią dietę oraz ruch i ćwiczenia fizyczne. W młodości ćwicze­nia fizyczne pobudzają budowę kości, a w starszym wieku zapobiegają ich nadmiernej stracie.